Het komt nog wel eens voor dat een relatie vraagt: “Heb je misschien een modelletje voor een samenlevingsovereenkomst?”. Waarvoor heb je dat modelletje dan nodig? “Ach, dat stelt niets voor, dochter van klant gaat samenwonen en er moet wat geregeld worden. Klant heeft € 100.000 (de jubelton) geschonken aan dochter. Zij heeft samen met haar vriend een nieuwbouwwoning gekocht. Maar bij overlijden moet de langstlevende er nog wel kunnen blijven wonen. Ze willen zo weinig mogelijk kosten maken. Dit hoeft toch niet via de notaris geregeld te worden?”
Het samenwonen leidt niet direct tot juridische gevolgen. Er is namelijk geen gemeenschappelijk vermogen, geen aansprakelijkheid voor elkaars schulden, geen recht op alimentatie, geen pensioenrechten en geen erfenis.
De gezamenlijke aankoop van een woning leidt tot een eenvoudige beperkte gemeenschap. Van belang is de eigendomsverhouding vast te stellen en te beoordelen of beiden hoofdelijk aansprakelijk zijn. Er moet vastgesteld worden of beiden recht op waardestijgingen hebben en hoe je moet omgaan met het feit dat de één meer heeft ingebracht dan de ander, terwijl het eigendom 50:50 is.
En overlijden is inderdaad ook een aandachtspunt. Je hebt de keuze dit goed te regelen door het opnemen van een verblijvingsbeding in de samenlevingsovereenkomst of door dit te regelen in een testament.
Bij een testament heb je direct geregeld wat er met al het vermogen bij overlijden moet gebeuren. Bij een verblijvingsbeding regel je alleen de zaken die gemeenschappelijk bezit zijn. Dus moet je ook beoordelen of de schenking door vader met een uitsluitingsclausule is gedaan of niet. Bij overlijden en toedeling van de woning is bij een testament geen overdrachtsbelasting verschuldigd terwijl dat mogelijk bij een verblijvingsbeding wel het geval is. Als de samenwoners geen fiscaal partner zijn, kan een verblijvingsbeding voordeliger zijn. Sterker nog: dan is het juist verstandig om een verblijvingsbeding op te nemen! In dat geval kun je namelijk niet van de partnervrijstelling (ruim € 600.000) genieten.
Door het opstellen van een notariële samenlevingsovereenkomst worden de dochter en haar vriend in dit geval elkaars fiscaal partner wanneer zij 6 maanden voorafgaande aan het overlijden samenwonen en op hetzelfde adres zijn ingeschreven. Maar als er geen notariële samenlevingsovereenkomst wordt opgemaakt, dan kunnen zij pas elkaars fiscaal partner worden na een periode van 5 jaar.
In een notariële samenlevingsovereenkomst heb je de mogelijkheid om elkaar als pensioengerechtigde voor het nabestaandenpensioen aan te wijzen. Dat is wel afhankelijk van de pensioenregeling. Bovendien moet je het wel melden bij het pensioenfonds.
Het voordeel van een testament is dat je ook de persoonlijke wensen kunt regelen. Wie gaat de nalatenschap regelen (executeur), moet er een uitsluitingsclausule worden opgenomen en wat moet er gebeuren wanneer beiden komen te overlijden?
Overigens is het ook belangrijk om een notariële volmacht of levenstestament op te laten stellen. Stel je voor dat één van beiden wilsonbekwaam wordt door een ongeluk of ziekte, dan moet de ander beslissingen kunnen nemen zonder afhankelijk te zijn van de Kantonrechter.
“Ben je er nog?”. “Ja, ik hoor het al, ze moeten dus wel naar de notaris?”. “Dat kan…. maar stuur ze eerst maar langs ons. Er zitten nogal wat fiscale aspecten in dit dossier. Wij ontzorgen en communiceren het wel met de notaris.” “Dat kan wel even duren want de dochter kan op elk moment bevallen.” Het lukt me om niet boos te worden. Ik leg geduldig uit welke aspecten er nog meer bij komen wanneer samenwoners ook kinderen hebben.
We sluiten af. “De volgende keer stuur ik ze wel rechtstreeks door naar Cijns|Erfzaken”. Goed plan! Ook het adviseren van (startende) samenwoners is namelijk maatwerk.